Jan Van Eijgen

Hilde Van Canneyt (HVC) Hallo Jan, kom je uit een cul­tu­reel nest?

Jan Van Eijgen (JVE) Mijn ouders en zus zijn apo­the­ker. Ik kreeg een medi­sche ach­ter­grond mee. Ik stu­deer­de genees­kun­de met het idee van het ​‘medisch appel’: geroe­pen wor­den om te hel­pen. Als jon­ge­re hielp ik mee met het Rode Kruis, maar ik bleef op mijn hon­ger zit­ten. Die hulp­vraag is naar de ach­ter­grond ver­dron­gen en maak­te plaats voor wil­de, bes­ti­a­le com­pe­ti­tie. (lacht) Je stu­deert hard, maar het stript de rest er ook af. Uiteindelijk koos ik voor oog­heel­kun­de. Dat luk­te me en nu stu­deer ik voor oog­arts en doc­to­reer ik. Maar eens die com­pe­ti­tie voor­bij was, besef­te ik dat ik afge­leid ben geweest van wat ik écht wil­de doen. 

HVC Zijnde?

JVE Ik wil­de met het levens­ein­de bezig zijn; het lij­den en de dood. In oog­ziek­ten komt dat anders aan bod. 

HVC Bedoel je het licha­me­lijk of psy­chisch lijden?

JVE Vooral het licha­me­lij­ke. De lief­de voor oog­heel­kun­de is wat schi­zo­freen gegroeid, ik vind dat op een ande­re manier leuk. Het is com­plex, tech­nisch en toch duidelijk. 

(lees ver­der onder de foto)

HVC Hoe moet ik me dat voor­stel­len, het gege­ven dat je op een dag gewoon­weg begon met ​“kunst” maken?

JVE Het is raar om bete­ke­nis te geven aan wat voor­af ging. Als kind op de teken­aca­de­mie deed ik ​‘zomaar wat’. Ook tij­dens mijn oplei­ding bleef ik altijd cur­sus­sen vol­gen en merk­te ik dat ik er wel sere­ni­teit vond. Maar na een exis­ten­ti­ë­le cri­sis — niet zozeer door een teveel aan werk, maar van­we­ge het gebrek aan iets anders, iets waar ik zo’n hon­ger naar had — ben ik terug­ge­ko­men op wat ik wil­de: onder­zoe­ken hoe ik bin­nen ​‘lij­den’ een maat­schap­pe­lij­ke rol kon ver­vul­len. Er zijn zoveel men­sen die lij­den: als ik cog­ni­tie­ve hand­va­ten kan aan­rei­ken om hen een klei­ne per­spec­tief­sprong te laten maken, heb ik ze alvast een beet­je geholpen.

HVC Hoe wil je dat con­creet aan­pak­ken, hel­pen in dat lijden?

JVE Daar ben ik nu mee bezig. Ik zie de kun­ste­naar als de eye-ope­ner.

HVC Wanneer kwam je eye-ope­ner precies?

JVC Er kwam een moment waar­op ik dacht: dit idee is te belang­rijk, ik ben aan mezelf ver­plicht dit op een goe­de manier tot een goed ein­de te bren­gen. Ik voel­de mij op een manier zelfs slaaf van dat idee en heb mezelf toen het kun­ste­naar­schap moe­ten toe­ken­nen. Dat gebeur­de trou­wens in de auto, ergens op de E40 voor Wetteren. Ik ben toen afge­re­den op de par­king en ben in aller­ijl spraak­frag­men­ten begin­nen opne­men. De clou zat name­lijk in de con­cep­ten en ana­lo­gie­ën die ik in lij­den en schim­mels had gezien. Lijden is afzien, afta­ke­ling, dege­ne­ra­tie, maar van­uit the­o­lo­gisch of filo­so­fisch stand­punt, bete­kent het tege­lijk een tran­si­tie naar iets anders, het­zij beter of slech­ter. Het slaat de brug tus­sen dege­ne­ra­tie en rege­ne­ra­tie, afta­ke­ling en opbouw. 

Ook dat zie ik in schim­mels. Zij zijn het sluit­stuk van het leven, waar oud in nieuw mate­ri­aal wordt omge­zet. Het is fijn het tran­si­ti­o­ne­le van schim­mels te ver­bin­den met ande­re span­nings­vel­den zoals lij­den, afbraak en weder­op­bouw. Naast het feit dat der­ge­lij­ke ana­lo­gie­ën tof zijn om naar te kij­ken, geven ze voer om over na te denken. 

(lees ver­der onder de foto)

HVC Je krijgt hier voor een jaar een mooi ate­lier in Studio Annext, het bege­lei­dingstra­ject rond­om de vijf stu­dio’s in de Abdij van Keizersberg in Leuven.
Is dit de eer­ste keer dat je in een eigen ate­lier zal werken?

JVC Inderdaad, voor­dien heb ik zowat over­al elders in huis gewerkt: van­uit de kel­der door­heen de living naar het ter­ras. (lacht)

HVC Hoe ​‘pre­sen­teer’ je die schim­mels? Hoe ver­ui­ter­lij­ken die kunst­wer­ken zich?

JVC Op por­se­lei­nen dra­gers. De bro­ze breek­baar­heid maakt het por­se­lein zo mooi, zo humaan. Je hebt daar­in ook veel vorm­vrij­heid. Eerst wil­de ik een eet­ta­fel-set maken, naar Delfts blauw, waar de teke­ning is ver­van­gen door schim­mels. Dat idee steun­de op de eer­der genoem­de tran­si­tie van schim­mels die tege­lijk levens­nood­za­ke­lijk is, maar ook zie­ke­lijk en rot­tend kan zijn. Plagiaat is dat ook: oud werk wordt nieuw leven inge­bla­zen, maar het is ook een cri­me, net zoals het Delfts blauw een cul­tu­re­le dief­stal was avant la let­tre. Daarbij komt dat het ultie­me nuts­voor­werp, het ser­vies, door de schim­mel net onnut­tig zou worden. 

Uiteindelijk heb ik die bor­den gemaakt: ze zagen er wel pri­ma uit, maar te ambach­te­lijk. Daarom ben ik van het bord weg­ge­gaan naar het vlak: ik maak­te dun­ne por­se­lei­nen vel­len van een hal­ve mil­li­me­ter dik die trans­lu­cent zijn, en bracht daar­op met gla­zuur een teke­ning aan. Het cul­tuur­me­di­um voor de schim­mels trok in waar geen teke­ning was, het werd in de por­se­lein gezo­gen. Zo kwam ik tot een reeks over colablikjes.

Daarnaast heb ik op doek ook de vor­men­taal van lij­den pro­be­ren explo­re­ren, in de vorm van een gelaat. Langs voor en ach­ter werd het werk afwis­se­lend belicht, soms eer­der pri­mi­tief, dan weer heel herkenbaar. 

Zolang er ooit men­sen zijn geweest, is er ook lij­den geweest. Dit werk gaat over de schoon­heid daar­in. En nu moet alles in mijn werk samenkomen… 

Iemand zei eens: jij bent het kunst­werk, uit­ein­de­lijk gaat het mis­schien gewoon over uit­druk­kin­gen in mij?

HVC Hoe ben je van plan dat te doen, alles laten samenkomen? 

JVE Het vol­gen­de plan is om terug te grij­pen naar een pro­to­ty­pe van lij­den, zoals de kruis­weg, in een reeks van bas-reli­ëfs die het lij­den uit­druk­ken. Ik wil ze in por­se­lein maken en laten inschimmelen. 

(lees ver­der onder de foto)

HVC Hoe moe­ten wij dat voor ons zien, die ​‘schim­mels’? Brouw/​kweek jij die in een kel­der in gla­zen potten?

JVE Ik ken een ​‘schim­mel­prof’ — Prof Dr Patrick Van Dijck, dienst­hoofd van Moleculaire Biotechnologie van Planten en Micro-orga­nis­men — en hij was direct mee in mijn ver­haal. Ik mocht in zijn labo mijn eer­ste bor­den laten opgroei­en in een gecon­tro­leer­de, ste­rie­le omge­ving. Zij wer­ken met een spin-off, waar ze bedor­ven fruit ana­ly­se­ren van over de hele wereld. Dat was de pri­mai­re bron van mijn schimmels.

HVC Je werk heeft wel wat con­text nodig bij een kij­ker. Ze gaan het lij­den er niet direct ermee linken.

JVE Dat klopt. Ik vind het con­cept even belang­rijk als de neer­slag daar­van. Ik voel me een con­cep­tu­e­le kun­ste­naar. Al ben ik nog maar min­der dan een jaar bezig. 

HVC Amai, je bent echt nog een pril­le jon­ge kun­ste­naar!
En nu kom je hier in de Abdij van Keizersberg in Leuven terecht, waar je een extra kunst­boos­ter zal krij­gen door je collega’s, stu­dio­be­zoe­ken en feed­back aller­han­de. Wat tracht je los te wrik­ken bij de kij­ker? Verwondering?

JVE Stilstaan bij het leven, het levens­ein­de, de eigen bar­sten, de coping in lij­den.

HVC Zou je op zich wat je maakt ook op papier kun­nen uitwerken?

JVE Zeker, of op doek zelfs.
Ik wil wat ik vor­me­lijk en cog­ni­tief leer, publiek maken. Die leer­stof heeft een helend karak­ter en ik voel een ver­plich­ting om daar­in een maat­schap­pe­lij­ke rol op te nemen. 

Op een manier staat dit gebeu­ren, niet zo ver van pas­to­ra­le zorg. Wat zij doen in woord en gesprek, is wat ik in beeld pro­beer teweeg te bren­gen. Zo wil ik ook graag men­sen uit ver­schil­len­de dis­ci­pli­nes samen­bren­gen, zij het the­o­lo­gie, filo­so­fie of kunst­we­ten­schap­pen, en zien wat we uit die ont­moe­ting of bot­sing, leren kunnen. 

HVC Je maakt het jezelf niet mak­ke­lijk als beel­dend kun­ste­naar. Je bent zo intel­li­gent en begaafd en zowel inhou­de­lijk als qua mate­ri­a­len, gaat het alle kan­ten uit. Misschien maak je bin­nen een jaar alleen maar video?

JVE Het con­cept pri­meert altijd. Je merkt goed op dat ik er nog niet hele­maal uit ben hoe ik me ermee ver­houd. Liever een pro­duc­tie­ve rol, een beden­ken­de rol of een praat­groep­goe­roe-rol? Het is mij ook niet dui­de­lijk, maar het bete­kent wel tota­le vrijheid. 

Ik ben ooit gestart met een stu­die om men­sen te wil­len hel­pen, in een enorm gere­gle­men­teer­de wereld, bin­nen de lij­nen van elke onvrij­heid. Die vrij­heid in de kunst is daar­om enorm aan­trek­ke­lijk voor mij. Het is een ande­re soort hulp­vraag. Zie het als een twee­de ethisch appel. 

HVC Het is een niet te ont­wij­ken roe­ping! Zowel op spi­ri­tu­eel als op intel­lec­tu­eel niveau, maar toch heb je dat plas­ti­sche nodig.

JVE Omdat ik dat van­uit een exis­ten­ti­eel pro­bleem ben begin­nen doen, heb ik ook nog geen ant­woord op de fina­li­teit ervan. Spannend dat ik niet weet waar het effec­tief naar­toe gaat. 

(lees ver­der onder de foto)