Wanneer ik de wit­te ten­toon­stel­lings­ruim­te van KIOSK bin­nen­loop val­len de twee kale plek­ken aan de muur onmid­del­lijk op. Vier spij­kers ver­ra­den de eer­de­re aan­we­zig­heid van iets gro­ters. Aan de ove­ri­ge muren han­gen schil­de­rij­en. Als in een memo­ry­spel her­ken ik steeds twee wer­ken met het­zelf­de the­ma. Ze mogen dan ver­schil­len in groot­te en kleur­ge­bruik, de con­tou­ren zijn iden­tiek. Mijn blik zweeft onbe­wust terug naar de wit­te lege plek­ken. De ten­toon­stel­ling is slechts één uur open, toch zijn twee schil­de­rij­en ver­dwe­nen. Dit is het pro­ject van Kaïn Walgrave. Hij stelt wer­ken niet ten­toon. Hij stelt ze te geef. 

Sinds 2014 ver­za­melt de Belgische kun­ste­naar foto’s uit Facebook gift-groe­pen: groe­pen waar­in men­sen gra­tis spul­len aan­bie­den aan de hand van afbeel­din­gen. De ein­de­lo­ze stroom aan voor­wer­pen fas­ci­neer­de Walgrave. Te goed om weg te gooi­en, te onge­wenst om te hou­den, gevan­gen in eer­lij­ke, niet geën­sce­neer­de beel­den zon­der fran­jes. De onge­wil­de objec­ten staan op het soci­a­le media­plat­form naast adver­ten­ties voor hun nieu­we flit­sen­de tegen­han­gers. Het maakt de grens tus­sen waar­de en waar­de­loos­heid ake­lig dun. Een tra­gi­sche para­dox die ons met de neus op de kern van onze op hol gesla­gen con­sump­tie­maat­schap­pij duwt.

Archiveren en cre­ë­ren lopen bij Walgrave door elkaar heen. Niet de spul­len, maar hun foto’s op het inter­net zijn het ver­trek­punt van de kun­ste­naar. Uit de beel­den die hem raken, iso­leert hij scè­nes met lak en olie­verf op doek. Een pro­ce­dé van dagen, een laat­ste ode aan het object dat wordt afge­dankt. De schil­de­rij­en vin­den ver­vol­gens hun weg terug naar dezelf­de gift-groep, waar ze via loting onder de geïn­te­res­seer­den een nieuw thuis toe­ge­we­zen krij­gen. Om de wer­ken op te halen, ont­van­gen de gese­lec­teer­den een tijd­stip en plaats. Onvermoed belan­den ze op een ver­nis­sa­ge waar de kun­ste­naar, onder de ogen van de bezoe­kers, het kunst­werk van de muur haalt, inpakt en mee­geeft. Alleen de spij­kers blij­ven op het ein­de van de avond over als een her­in­ne­ring aan de ten­toon­stel­ling die ooit was.

Waar geen gift is, is geen kunst, beweert kunst­cri­ti­cus Lewis Hyde in zijn publi­ca­tie The Gift (1983). Deze bewe­ring lijkt op het lijf van Walgrave geschre­ven. Kunst schen­ken vormt de kern van zijn hui­di­ge prak­tijk. Is het een tegen­re­ac­tie op het kapi­ta­lis­me en het cynis­me waar­mee de kunst­we­reld soms door­drenkt lijkt? Kunstenaar Ted Purves zou vol­mon­dig ja knik­ken. In What We Want is Free: Generosity and Exchange in Recent Art (2005) stelt hij een op vrij­ge­vig­heid geba­seer­de gifteco­no­mie als een daad van reso­luut ver­zet tegen het hyper kapi­ta­lis­ti­sche sys­teem waar­in we leven. Het staat haaks op de com­mer­ci­ë­le kunst­markt, waar cen­ten rol­len en volg­recht zorgt dat de kun­ste­naar bij een eige­naars­wis­sel een ver­goe­ding ont­vangt en weet waar het werk een nieuw thuis vindt. Geschenken zijn ech­ter zel­den gra­tis. Ze ver­on­der­stel­len bij­na altijd een tegen­pres­ta­tie. Het geven op zich bestaat uit het cre­ë­ren van een per­soon­lij­ke band tus­sen schen­ker en ont­van­ger, zegt Etnoloog Marcel Maus in The Gift: The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies (1990). Het is dan ook de aard van de gift die vraagt om in bewe­ging te blij­ven, om de actie van het schen­ken door te geven (Purves, 2005). 

De ver­we­ven­heid van geven, terug­ge­ven en door­ge­ven speelt ook in Walgraves werk. Na het schen­ken van een kunst­werk vraagt hij een foto van het schil­de­rij in zijn nieu­we omge­ving en vaak houdt hij voor een lan­ge tijd con­tact met de ont­van­ger. Een schil­de­rij van Kaïns hand ver­scheen op de eind­pre­sen­ta­tie van een kunst­stu­dent en bezorg­de de jon­ge­man in kwes­tie een diplo­ma. Een ander werk gaf de ont­van­ger aan zijn toen­ma­lig lief en toen de rela­tie afbrak, was ook het schil­de­rij ver­dwe­nen, door­ge­ge­ven aan een onbe­ken­de. Vroeger ver­stop­te Walgrave zijn schil­de­rij­en waar hij het meest aan gehecht was wan­neer een geïn­te­res­seer­de koper zijn ate­lier bezocht. Nu is zijn prak­tijk een gro­te oefe­ning in loslaten. 

Doordat de kunst op de een­daag­se ten­toon­stel­ling niet alleen is om naar te kij­ken, maar ook om weg te geven, kun­nen we KIOSK ook als hap­pe­ning per­ci­pi­ë­ren. Niet de kunst­wer­ken, maar het per­for­ma­tie­ve aspect van de uit­wis­se­ling en het con­tact tus­sen kun­ste­naar en ont­van­ger staan cen­traal. Waar een opge­to­gen reci­pi­ënt aan­komt met de exac­te repli­ca van het kruk­je afge­beeld op het schil­de­rij als ludie­ke ruilac­tie, volgt ver­vol­gens een ont­roe­ren­de uit­wis­se­ling. Een vrouw deelt ter plek­ke haar ver­haal met de kun­ste­naar, die de bezoe­kers om zich heen ver­geet en aan­dach­tig luis­tert. De vrouw is ziek en heeft nog enke­le maan­den te leven. Ze heeft alle boe­ken gele­zen die ze wil­de lezen, alle films gezien die ze wil­de zien. Die laat­ste dagen op de aard­bol wil ze met Walgraves kunst­werk door­bren­gen. Een memo­ra, om de dood nog even af te hou­den. Iets moois om die laat­ste uren tegen­aan te kij­ken. Geld om een kunst­werk te kopen heeft ze niet. En waar­om über­haupt nog in een duur kunst­werk inves­te­ren als de dood aan haar bedein­de staat. De kun­ste­naar omarmt haar en ze hui­len samen. Hij haalt haar kunst­werk van de muur, sig­neert de ach­ter­kant van het doek, wik­kelt het in bub­bel­f­olie en zwaait haar uit. In dat moment over­stijgt het kunst­werk zijn fysie­ke vorm en wordt het troost. Het eigen­zin­ni­ge pad van Walgrave maak­te deze soms kil­le wereld weer wat war­mer, een gift per keer.

Laure Vanrijckeghem is kunst­his­to­ri­cus. Ze orga­ni­seert, schrijft en cureert.